Bir çoğumuz kedilerin çok seçici oldukları için köpeklerden daha az zehirlenme riski olduklarını düşünürüz. Ancak merakları ve çok titiz olup sürekli yalandıkları için olası bir intoksikasyon maalesef çok nadir görülen bir durum değildir. Eğer zehirli bir madde az miktarda da olsa kedi tarafından alınmaya başlarsa, kedinin yavaş yavaş hastalanmasına neden olur.
“Kediler, insanlarla ve köpeklerle karşılaştırıldığında bazı karaciğer enzimlerinin olmadığı görülür, bu da karaciğer metabolizmalarını etkiler ve onları bazı ilaçlara veya kimyasal maddelere karşı daha hassas hale getirir.”
Ayrıca, ufak vücut yapıları, hasta olsalar bile bunu saklama eğilimleri; bir toksik durum söz konusu olmaya başladığında durumun hayvan sahibi tarafından erkenden fark edilmesini engeller.
Kediler nasıl zehirlenir?
Kediler, zehirli maddeyi; direkt olarak yutarak, zehirli bir hayvanı avlayarak veya toksik madde bulaşmış tüylerini yalayarak alırlar. Bazı toksinler (özellikle patilere bulaşmışsa) direkt olarak deriden emilebilirken, bazen toksik maddeyi soluyarak da alabilir.
Kediler tüylerine ve derilerine bulaşan herhangi bir maddeyi mutlaka yalayarak temzileme eğilimindedirler ki, bu da zararlı bir maddeyi direkt olarak hemen almalarına neden olur.
Hangi belirtileri gördüğümde kedimin zehirlenmiş olabileceğinden şüphelenmeliyim?
Şikayetler alınan zehir türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak şu belirtilere sıkça rastlanır:
- Sindirim sistemine ait belirtiler: Ağızdan salya akması, iştah kaybı, kusma ve ishal
- Nörolojik belirtiler: Saklanma, aşırı uyarılma, koordinasyan bozukluğu, titremeler, epileptik ataklar, uyuşukluk veya koma
- Solunum sistemine ait belirtiler: Öksürme, hapşırma veya zor nefes alma
- Deri problemleri: Deride kızarıklık, yangısal lezyonlar veya şişme
- Karaciğer yetmezliği şekillenirse, iştah kaybı, kusma, dehidrasyon, kötü ağız kokusu ve salyada artış, sarılık ve kilo kaybı
- Böbrek yetmezliğinde yine iştahsızlık su içmede ve idrara çıkmada artış, kilo kaybı
Bazı toksinler birden fazla organ sistemini etkilerken tüm bu belirtilerin kombinasyonu şeklinde şikayetler oluşabilir. Şunu unutmamak gerekir; zehirlenmelerin çoğu ani (akut) belirtilere yol açarken, kronik, gecikmiş intoksikasyonlar da az da olsa görülmektedir.
Kronik seyreden toksikasyonları tespit ve tedavi etmek ise kolay değildir.
Kedimin zehirlendiğini düşünüyorum. Ne yapmalıyım?
Eğer kedinizin zehirlendiğinden şüpheleniyorsanız hemen veteriner hekiminizi aramalı ve en kısa sürede yardım almaya çalışmalısınız. Eğer kediniz sinirli veya agresif ise hemen bir havluyla tutup çantasına koyunuz kendine ve size zarar vermesini engellemeye çalışınız.
Havlu ile kedinizi sarmalamak, tüylerinde kalan olası kontamine maddenin kediniz tarafından alınmasını engellemiş olur.
Kedinizi kusturmaya çalışmayınız. Evinizde bulunan hiçbir ürün kedinizi kusturmaya yaramaz.
Sadece veteriner hekimler uygun enjektabl ilaçlarla kusmayı sağlayabilirler. Klinik veya hastaneye ulaşmadan yolda onları aramanız ve durumdan haberdar edip kliniğin hazırlıklı olmasını sağlamak zaman kazanmak adına yararlıdır.
Kedimin tüylerinde “kimyasal” bulaşma var. Ne yapmalıyım?
Eğer kontaminasyon hafif ve sadece tüylerle sınırlı ise evde ilkyardımı deneyebilirsiniz. Burada ilkyardımın amacı deriden emilim olmasını engellemek ve kedinin de zararlı maddeyi daha fazla yalamasının önüne geçmektir.
Kedinin tüylerindeki bulaşma yıkama ile uzaklaştırılabilir. Ancak, yıkamadan önce bulaşmış maddeyi deriden uzaklaştırmaya çalışmak, daha önemlidir. Çünkü bazı kimyasalların emilimi yıkamakla artmaktadır.
Böyle bir durumda eğer kedinizin üzerinde bulunan bir tasma varsa, bulaşık olabileceği için çıkartılmalıdır.
Ancak şunu unutmamalıyız; eğer kedimizi zarar vermeden yıkayabileceksek bunu denemeli, aksi halde veteriner kliniğinde doğru zapt-ı rapt altında bu işlemin gerçekleşmesini beklemeliyiz.
Kontaminasyonu tüylerden arındırmanın diğer bir yolu da tüyleri bir an önce kesmektir. (Traş makinası, makas-deriye zarar vermeden) ve likit bir sabunla yıkamaktır. Ancak yıkamaya geçmeden önce mümkün olduğunca kontaminasyonu uzaklaştırmaya çalışmak gerekmektedir.
Bu gibi şüpheli durumlarda kedinizin 24 saat gözetim altında tutulması ve izlenmesi gerekmektedir. Eğer normalin dışında bir bulgu gözlemlenirse hemen bir hekime başvurulması önemlidir.
Eğer kedim bir kimyasalı yalar veya yutarsa ne yapmalıyım?
Eğer kedinizin bir toksik madde yuttuğunu düşünüyorsanız, hemen veteriner hekiminizi arayıp yuttuğu maddenin zehirli olup olmadığı öğrenmeye çalışınız. Eğer şüphe varsa hemen veteriner hekiminize başvurunuz.
Yuttuğu madde ayrıca tüylerine ve derisine bulaşmış olabilir. Evde herhangi bir madde ile hayvanı kusturmaya veya temizliğe, veteriner hekiminize danışmadan başlamayınız.
Hangi maddeler kediniz için toksik olabilir?
Bu derlemede; kedilerin zehirlenme vakalarında en sık karşılaşılan etkenler üzerinde durulmuştur.
- Veteriner ve İnsan İaçları
- Zehirli Bitkiler
- İnsektisidler
- Ev Temizlik Ürünleri
1. Veteriner ve İnsan İlaçları: Kediler insan ve köpeklere göre bazı ilaçları metabolize edemezler. Özellikle de non-steroidal ağrı kesiciler (NSAIDS) kedilerde öldürücü olabilmektedir. Kedi tarafından alınması uygun olmayan formülasyonların kazara yutulması, bir tablet bile olsa, ciddi böbrek yetmezliklerine ve mide ülserlerine neden olabilirken, örneğin Acetiminofen (Tylenol) kırmızı kan hücrelerini parçaladığı için tedavi edilmezse anemi, nefes almada güçlük, yüzde şişme, karaciğer yetmezliği ve ölüm şekillenebilir.
Kedilerin ayrıca bazı insan ilaçlarını kokuları ve tatları nedeni ile çekici buldukları (antidepresanlar) ve bu tarz hapları da yutarak zehirlendikleri de sıklıkla rapor edilmektedir. Böyle bir durum olasılığı varsa hemen bir veteriner hekime başvurmanız gerekmektedir.
Amerika Birleşik Devletlerinde 2010 yılında Ulusal Pet Poison Center; zehirlenme vakalarının %40'ının insan ve veteriner ilaçlarının uygun olmayan şekillerde kediler tarafından alınması ile oluştuğunu rapor etmişlerdir.
2. Zehirli Bitkiler: Zehirli bitkilerle olan toksikasyonlar ikinci sırada gelmekte olup tüm vakaların %14'ünü oluşturduğu tespit edilmiştir.
Gerçek Liliumlar (Lilium ve Hemerocolis spp.) en tehlikeli türlerden olup, kazara kediler tarafından yenilmeleri sonucunda ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir. Liliumlar sık olarak çiçekçilerin kullandığı arajmanlarda kokuları ve uzun süre dayanmaları ile yer alırlar.Bu çiçeğin yapraklarının hatta polenlerinin çok az bir miktarda bile alınması halinde, ani gelişen böbrek yetmezlikleri oluşmaktadır. Böyle bir durumda hemen veteriner hekime başvurulmalıdır.
Adları lilium olarak geçen ama gerçekte lilium olmayan bitki türlerinden Peace, Peruvian ve Cala Liliyler böbrek yetmezliğine neden olmaz, ancak yüksek oranda oxalat kristalleri içerdiği için sindirim sisteminde çizik ve yaralanmalara (ağız, yutak ve mide borusu) ve kanamalara yol açar.
3. İnsektisidler: Zehirlenme raporlarına göre olguların %9'u, kedilerin köpekler için olan insektisidlerle (pire ve kene ilaçları) uygun olmayan şekilde tedavi edilmeleri ile oluştuğunu göstermiştir.
Ayrıca, bahçe ve evde böcek ilaçlaması için olan insektisidlerle (toz, sprey, granül) olan zehirlenmeler de sık görülmektedir. Çok ağır zehirlenmeler olmasalar da, kedilerin bu ilaçlama yapılan yerlerde gezmeleri ile gelişen zehirlenme vakaları vardır.
Özellikle dikkat edilmesi gereken konu; köpekler için uygun olan konsantrasyonu yoğun pire, kene damlalarının kedilerde toksik olduğunun bilinmemesidir. Köpeğe özel bu damlaların içeriğindeki örneğin pyrethin ve pyrethoridler kediler için çok toksiktir. Bu ilaçlarla zehirlenmeler, hayvan sahiplerinin ya bunları direkt olarak kedilerine uygulamaları, ya da kedilerin bu ilaçları bir şekilde köpeğe kullanılırken yalaması ile oluşur. Zehirlenme belirtileri aşırı salivasyon, titreme ve epilepsi nöbetleri ile karekterizedir.
Herhangi bir insektisid kullanırken her zaman etiket çok dikkatli bir şekilde okunmalı, veteriner hekime danışmadan lisansız ve kaçak yollardan satılan ilaçlar kullanılmalıdır. Veteriner hekiminiz, kedinize uygun toksik olmayan ilaçları sizlere önerecektir.
4. Ev Temizlik Ürünleri: Zehirlenme vakalarının % 6'sının evde kullanılan temizlik maddelerinden meydana geldiği, yine 2010 verilerinde rapor edilmiştir. Birçok kedi sahibi mutfak, banyo, halı ve tuvalet temizleyicilerinin kediler için toksik olduğunu bilmez. Bu maddelerle olan zehirlenmelerde kedilerde aşırı salya, bulantı, kusma, zor nefes alma ve organ hasarları şekillebilmektedir. Evinizi temizledikten sonra deterjanların ve kalıntılarının ortamdan uzaklaştırıldığından, silindiğinden mutlaka emin olunuz. Kedinizin ulaşamayacağı yerlerde bu ürünlerinizi depolayınız.